Νίκος Δαφνής: «Στόχος μου είναι οι ενήλικοι να είναι καλύτεροι θεατές και οι ανήλικοι …καλύτεροι πολίτες.»

Το θέατρο «Κάτω απ’ τη γέφυρα» έχει τη δική του παράδοση στο παιδικό θέατρο. Ο δημιουργός του θεάτρου Νίκος Δαφνής μας μίλησε για το παιδικό θέατρο και το παιδικό κοινό και μοιράστηκε μαζί μας τα σχέδια που έχει για το μέλλον.

συνέντευξη στην Ελίζα Κυρτσόγλου

Ποιο είναι το κριτήριο για να επιλέξει το κείμενο που θα ανέβει στην παιδική-νεανική σκηνή του θεάτρου «Κάτω απ’ τη γέφυρα» ;

Προφανώς, με ενδιαφέρει το έργο να έχει «πράγματα» να πει, χωρίς όμως να τα «διδάσκει» με τεντωμένο δάκτυλο. Ασφαλώς να είναι διασκεδαστικό για τον ανήλικο θεατή (το γέλιο είναι μεγάλο «εργαλείο» για να πεις αυτό που θες να πεις) και ενδιαφέρον για τον ενήλικο.

Αδιαπραγμάτευτος στόχος μου είναι στο τέλος της παράστασης οι ενήλικοι να είναι καλύτεροι θεατές και οι ανήλικοι … καλύτεροι πολίτες.

Δυστυχώς, πολλές από τις προτάσεις που φτάνουν στον υπολογιστή μου έχουν αποκλειστικό στόχο να αρέσουν στα … παιδάκια. Με τα δικά μου όμως μέτρα κρινόμενες, είναι παιδαριώδεις ή αντιδραστικές.

Όσο κι αν φαίνεται υπερβολικό, πιστεύω ότι η Χιονάτη, η Κοκκινοσκουφίτσα και η Σταχτοπούτα (αλλά και πολλοί ακόμα «ήρωες») πρόσφεραν πολύ κακές υπηρεσίες στις κοινωνίες που γαλουχήθηκαν μ’ αυτά τα πρότυπα.

Ασφαλώς, στις παραστάσεις μου, θέλω να υπάρχει μια στέρεα μυθοπλασία, με αρχή, μέση και τέλος. Θέλω να περιμένει ο θεατής με αγωνία τι θα γίνει στο τέλος (που δεν είναι απαραίτητα «happy», αφού και οι καταστάσεις που βιώνουμε στην πραγματική ζωή δεν έχουν πάντα «happy end»).

Κατά τα άλλα, με ενδιαφέρει να υπάρχουν ρόλοι για τη βασική ομάδα των άξιων συναδέλφων που εργάζονται – αρκετά χρόνια τώρα – στη «Γέφυρα». Μην ξεχνάτε ότι η δουλειά μας είναι ΚΑΙ επάγγελμα. Ζούμε από αυτό.

Δεν μου αρέσει, αυτοί που πασχίζουν για το καλύτερο στη διάρκεια των προβών και των παραστάσεων, στο τέλος κάθε περιόδου να ψάχνουν για δουλειά.

 

Για τα συστατικά που πρέπει να έχει μια παιδική παράσταση ώστε να προκαλεί ενδιαφέρον στα παιδιά, μας είπε σχετικά:

Το περίφημο «ενδιαφέρον» των παιδιών είναι έννοια που χωράει πολύ συζήτηση. Τα αισθητικά «in» και «must» της κοινωνίας εδώ και χρόνια διαμορφώνονται από πολυδιαφημισμένα υποπροϊόντα με φανταχτερό περιτύλιγμα και στερεότυπα μιας τοξικής (δήθεν) κουλτούρας που μάχομαι από παιδί.  Έτσι, δεν μπορώ να είμαι αντικειμενικός.

Με ενδιαφέρει το έργο που θα επιλέξω, να δίνει έμπνευση στο μουσικό, στο σκηνογράφο, στο χορογράφο να καταθέσουν την εμπειρία ή το ταλέντο τους. Δεν μου αρέσει η αισθητική του … ροζ και του τυρκουάζ, ο «φτηνιάρικος» ήχος και τα … χοροπηδήματα και αυτό το γνωρίζουν καλά οι παλιοί συνεργάτες μου και πράττουν ανάλογα. Οι νέοι … γρήγορα το μαθαίνουν.

Με ενδιαφέρει να υπάρχουν ρόλοι και χαρακτήρες αναγνωρίσιμοι που θα υπηρετήσουν με συνέπεια οι ηθοποιοί και σιχαίνομαι τους «θεατρινισμούς», τα «καμώματα», τα «νιαουρίσματα» και την «παιδιακίσια» εκφορά του λόγου, πολύ συνηθισμένο στις παραστάσεις για … παιδάκια.

Καθημερινά βέβαια, διαπιστώνω ότι αυτά που εγώ σιχαίνομαι, αρέσουν πολύ. Δυστυχώς, είμαι ανίκανος να τα βάλω με μια κυρίαρχη αισθητική ιδεολογία στην τέχνη (όπως και στη ζωή άλλωστε) που διαμορφώνεται με βάση το «τι πουλάει».

Έχει συγκινηθεί ο Νίκος Δαφνής με κάποια αντίδραση μικρού θεατή:

Πολλές φορές. Και συχνά … μέχρι δακρύων.

Θυμάμαι ένα περιστατικό, που συνέβη σε ώρα παράστασης στο πρώτο «ανέβασμα» του έργου «Ο Καλόκαρδος και η Χρυσή ροδιά» της Ειρήνης Μάρρα, το 1984, στο «Θέατρο Χατζηχρήστου».

Έπαιζα τον «Καλόκαρδο» (ναι, πριν 35 χρόνια, μπορούσα να το κάνω και αυτό). Τη στιγμή που αναρωτιόμουν αν θα έπρεπε να πάρω το σπαθί που θα με έκανε…ανίκητο, ένας συμπαθέστατος δεκάχρονος έμπηξε μια τόσο δυνατή φωνή, που πάγωσε το θέατρο:  « – Όχι Καλόκαρδε! Μην το πάρεις! Το σπαθί αυτό, είναι ο πόλεμος! Και στον πόλεμο, σκοτώνονται οι άνθρωποι …».

Κι έπειτα, με όση δύναμη είχε (δεν θα ξεχάσω τις φλέβες στο λαιμό του που φούσκωσαν έτοιμες να σπάσουν από την ένταση) συμπλήρωσε: «… και φεύγουν τα πουλιά!». Ήταν η πρώτη (και η μόνη) φορά, που «έκλεισα αυλαία».

Τριάντα χρόνια αργότερα, κάναμε το ίδιο έργο στη «Γέφυρα». Είχα αφιερώσει την παράσταση στην Ειρήνη, που είχε φύγει απ’ τη ζωή και σ’ εκείνο το μπόμπιρα. Σ’ ένα διάλειμμα μιας παράστασης με πλησίασε ένας συμπαθέστατος σαραντάρης με το δεκάχρονο γιό του. Κρατούσε το πρόγραμμα (ανοιχτό στη σελίδα με την αφιέρωση) και έκλαιγε ασταμάτητα.

Ήταν εκείνος ο μπόμπιρας. Μου είπε ότι η παράσταση εκείνη σημάδεψε τη ζωή του και η κασέτα της μουσικής της ήταν το μόνο που πήρε μαζί του όταν πήγε να κάνει το διδακτορικό του στην Αμερική. Μου είπε ακόμη, ότι ζει στην Αμερική και είναι ο νεώτερος Έλληνας καθηγητής αστροφυσικής στο Μ.Ι.Τ.

Αγκαλιαστήκαμε για ώρα και κλαίγαμε παρέα. Πριν φύγει, χάρισα στο γιό του το μουσικό CD της παράστασης. Ας είναι καλά όπου βρίσκονται τώρα.

Το παιδικό κοινό ανήκει στην κατηγορία του εύκολου ή του απαιτητικού κοινού;

Το κοινό των ανηλίκων θεατών, δεν είναι ούτε εύκολο, ούτε απαιτητικό. Είναι ΟΛΟΪΔΙΟ με τη χειρότερη εκδοχή του κοινού των ενηλίκων.

Ένα νοσηρά «μικρομέγαλο» κοινό, που το πρωί «βομβαρδίζεται» από κινούμενα σχέδια (παιδαριώδη ή γεμάτα βία κατά τη γνώμη μου) και το βράδυ από reality και ταινίες βίας ή σεξ, δεν μπορεί παρά να είναι αλλοπρόσαλλο, «βιασμένο» και στα όρια της παράκρουσης.

Είναι τεράστια η ευθύνη των (καλών) εκπαιδευτικών και του (καλού) θεάτρου, που αποτελούν «είδος» προς εξαφάνιση, καθόλου προστατευμένο δυστυχώς.

Για τους (καλούς) γονείς, δεν το συζητώ. Το είδος είναι ακόμα πιο σπάνιο. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία σπάνια είναι σε θέση να ασχοληθούν πραγματικά με τα παιδιά τους.  Φορτωμένοι με υπαρξιακές νευρώσεις και πνιγμένοι στο άγχος για την επιβίωση, θεωρούν ότι η γονική επιμέλεια παλινδρομεί  μεταξύ ενός (συνήθως επώνυμου) δώρου και μιας απειλής (ή ακόμα και μιας «ξανάστροφης»). Με δυο λόγια, είμαι εξαιρετικά απαισιόδοξος γι’ αυτή τη γενιά που έρχεται. Πολύ συχνά, τρομάζω με την επιθετικότητα και την αγένειά της. Και πιο πολύ με τον εγωισμό ή την αδιαφορία των ενηλίκων που την καθοδηγούν (;).

Μοιράστηκε μαζί μας τα μελλοντικά σχέδιά του, για το θέατρο «Κάτω απ’ τη γέφυρα», στο κομμάτι της παιδικής σκηνής

Αν όλα πάνε όπως τα σχεδιάζω, θα κάνουμε δυο καινούργιες παραγωγές:

Το «Όνειρο του σκιάχτρου» του Ευγένιου Τριβιζά για παιδιά 4-12 ετών και το «Ο έμπορος της Βενετίας» του Σαίξπηρ, σε διασκευή δική μου, για έφηβους. Και θα επαναλάβουμε (για 3η χρονιά) την «Ιστορία του γάτου που έμαθε σ’ ένα γλάρο να πετάει», του Λουίς Σεπούλβεδα.