Νανά Νικολάου: «Η μεγάλη αξία του Αριστοφάνη είναι πως απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες, σε κάθε άνθρωπο.”
Συναντήσαμε την Νανά Νικολάου που σκηνοθετεί φέτος τις «Ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη», στον ομολογουμένως επιβλητικό χώρο του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού και μιλήσαμε για το «Θίασο 81», την ενασχόλησή της με το παιδικό θέατρο και φυσικά τις «Ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη» που ήρθαν φέτος να μαγέψουν το κοινό.
από την Ελίζα Κυρτσόγλου
- Πώς όμως προέκυψε η αφοσίωση σας στο παιδικό θέατρο;
Μυήθηκα στο παιδικό θέατρο, στο θέατρο που γίνεται για παιδιά με σοβαρότητα αξία και αρχές από το Δημήτρη Ποταμίτη. Με έμαθε να αντιμετωπίζω τα παιδιά και τη θεατρική πράξη σαν μια πλήρη θεατρική πράξη.
Το 1978 ο Δημήτρης Ποταμίτης έγραψε τις ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη και εκείνη τη χρονιά παίχτηκαν για πρώτη φορά. Εγώ ήμουν τότε βοηθός σκηνοθέτη. Εκτός λοιπόν ότι με δένουν με το συγκεκριμένο έργο αναμνήσεις πολύ σημαντικές και πολύ ωραία πράγματα, με την παράσταση αυτή με έβαλε ο Δημήτρης Ποταμίτης από την αρχή στον τρόπο που πρέπει κάνεις να αντιμετωπίζει το θέατρο για παιδιά. Από την αρχή ξεκίνησα με έναν σωστό δάσκαλο.
Το 1981 αποφασίσαμε με άλλους συναδέλφους να δημιουργήσουμε ένα θέατρο για παιδιά όπως το σκεφτόμασταν και το ονειρευόμασταν και έγινε ο «Θίασος 81». Ιδρύθηκε συγκεκριμένα το καλοκαίρι του 1981 και το πρώτο έργο που παρουσιάσαμε ήταν «Οι Ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη». Μου έδωσε τα πνευματικά δικαιώματα, τα κοστούμια και ότι χρειαζόμασταν ο Δημήτρης Ποταμίτης για να μας βοηθήσει στο ξεκίνημά μας, άρα διπλή ανάμνηση, και χαρά για το έργο αυτό.
- Αν κοιτάξει κάποιος από το παρελθόν στο σήμερα, πόσο έχουν αλλάξει τα παιδιά στη σύγχρονη εποχή; Πώς προσεγγίζετε τους μικρούς θεατές που ζουν στην εποχή της ταχύτητας και της τεχνολογίας.
Η θεατρική πράξη είναι η ίδια, μια. Δεν αλλάζει το θέατρο μέσα στους αιώνες. Από την αρχαία Ελλάδα με την τραγωδία, μέχρι σήμερα το θέατρο είναι ένα, σε ότι αφορά την αξία του και την αντίληψη που έχουμε για αυτό και τον τρόπο που το προσεγγίζουμε. Αλλάζει η αισθητική με τις εποχές. Συνεπώς, τα παιδιά τα προσεγγίζουμε με μια αισθητική πιο σύγχρονη.
Σήμερα τα παιδιά έχουν ατελείωτα ερεθίσματα, καθώς πέρα από οτιδήποτε άλλο έχουν το διαδίκτυο. Το διαδίκτυο λειτουργεί με ένα μαυρόασπρο τρόπο, έχει δηλαδή τη θετική και την αρνητική του πλευρά. Η θετική πλευρά λέει πως το παιδί είναι καλό που ασχολείται με το ίντερνετ γιατί εκεί βρίσκει ένα θησαυρό γνώσεων και από την άλλη όταν δεν θα το προσέξει ο γονιός και ο δάσκαλος και το παιδί κάθεται πάνω από ένα tablet και γίνεται αυτό τοξικό και από εκεί αρχίζει η δυσκολία.
Για να ανεβάσουμε τις «Ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη», έκανα μια παρέμβαση, το λέμε απόδοση, όχι για να αλλάξω το έργο. Δεν έχω αλλάξει το έργο έχω σεβαστεί απολύτως τον Αριστοφάνη και τον Δημήτρη Ποταμίτη, αλλά δεν γίνεται η σάτιρα, η προσέγγιση, η κοινωνική κριτική να είναι ίδια στην εποχή μας. Σε αυτό το ανέβασμα είναι σύγχρονα. Είναι πράγματα που αφορούν στο σημερινό θεατή, το δάσκαλο και το γονιό και το παιδί που θα έρθουν να δουν την παράσταση.
- «Οι Ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη» τη φετινή χρονιά στον Ελληνικό Κόσμο, πώς αποφασίσατε αυτό το έργο τη συγκεκριμένη στιγμή;
Φέτος για άλλη μια χρονιά αποφασίσαμε να συνεχίσουμε με ένα ελληνοκεντρικό θέμα και όσα αυτό κουβαλάει. Αφού βρισκόμαστε και στον Ελληνικό Κόσμο και ταιριάζει ένα τέτοιο θέμα εδώ, όπως πέρσι με το Μέγα Αλέξανδρο.
Πρότεινα τις «Ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη» και προχωρήσαμε. Εξάλλου, Αριστοφάνης είναι ελληνοκεντρικός, κουβαλάει την ελληνική ιστορία παράδοση, νοήματα για τη ζωή. Τα ίδια ζητούμενα όπως τότε έχουμε και σήμερα. Σύγχρονα νοήματα ο Πλούτος και η φτώχεια και πως τα αντιμετωπίζουμε στη ζωή μας, η Ειρήνη που είναι ιδιαίτερα επίκαιρο. Και όλες οι ιστορίες της παράστασης.
- Έχει διαδραστικά στοιχεία η παράσταση;
Ο πρωτοπόρος τότε Δημήτρης Ποταμίτης που έγραψε το έργο το 1978 έκανε την παράσταση και το έργο να είναι διαδραστικό. Εκείνη την εποχή που η λέξη ήταν άγνωστη και κανείς στο θέατρο δεν τη φανταζόταν. Το έργο έχει γραφτεί για να συμμετέχουν τα παιδιά οργανικά, ουσιαστικά. Πάντα το κάνω στις παραστάσεις, αν αυτό εξυπηρετεί το έργο. Κρατάω την πρωτοπορία του Ποταμίτη που πλέον έχει ενταχθεί σε όλες σχεδόν τις παραστάσεις, όμως επί της ουσίας η διάδραση και στα σημεία της παράστασης που πρέπει συμμετέχουν ουσιαστικά τα παιδιά.
- Η παράσταση σε ποιες ηλικίες απευθύνεται;
Η μεγάλη αξία του Αριστοφάνη είναι πως εκτός από διαχρονικός, απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες, σε κάθε άνθρωπο. Το κάθε παιδί ανάλογα με την ηλικία του και τις προσλαμβάνουσες, θα εισπράξει σημαντικά πράγματα παρακολουθώντας τις Ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη. Την παράσταση μπορούν να παρακολουθήσουν από 5 χρονών παιδιά μέχρι σίγουρα και το γυμνάσιο. Από τη μια πλευρά το μικρό παιδί που θα πάρει τα μηνύματα σαν σπόρος που φυτρώνει μέσα του, από την άλλη πλευρά το μεγαλύτερο παιδί θα έχει τη δυνατότητα να κατανοήσει πράγματα ως κοινωνικό ον.
Μην παραβλέψουμε όμως να αναφέρουμε όσα οι γονείς έχουν να αποκομίσουν, καθώς δεν πρόκειται για ένα παιδιακίσιο έργο. Είναι ένα έργο κανονικό που απευθύνεται σε όλες τις προσωπικότητες και ηλικίες. Δεν θα δείτε κατά τη διάρκεια του έργου να βγάζει ο γονιός το κινητό να απασχοληθεί. Είναι εδώ παρόν, μαζί μας. Στο τέλος συζητάμε έξω για το έργο και είμαστε όλοι από την ίδια μεριά.
- Ο ρόλος της μουσικής στις «Ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη»;
«Οι Ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη» είναι γεμάτες μουσική και τραγούδι. Συγκριμένα ερμηνεύουν οι ηθοποιοί 18 τραγούδια. Ο Γιάννης Ζουγανέλης από την στιγμή που έγραψε το έργο έβαλε πολλά μουσικά μοτίβα. Σε αυτό το ανέβασμα είδε τη μουσική με σύγχρονη ενορχήστρωση.
- Η παρουσία των νέων τεχνολογιών είναι αισθητή;
Το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού είναι από τα λίγα θέατρα της Αθήνας που έχει τον υλικοτεχνικό εξοπλισμό, τις οθόνες και οτιδήποτε χρειάζεται για να συνδυαστούν οι νέες τεχνολογίες, το Video Art και φυσικά τα έχουμε ενσωματώσει στην παράσταση.
To Video Art έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο σε όλα τα έργα που ανέβασα. Σημαντικό ρόλο, τόσο για να συμπληρώνει το σκηνικό χώρο με τις μαγικές εικόνες που εναλλάσσονται, αλλά επιπλέον και στο να βοηθάει το παιδί να περνά από τον πραγματικό κόσμο σε αυτόν του θεάτρου, με ένα ζωντανό τρόπο και όχι μουσειακό. Ο Αντώνης Δελαπόρτας είναι εξαιρετικός στο είδος του και πάντα το κάνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
- Μεγάλες παραγωγές και μεγάλοι ηθοποιοί πλέον παίζουν στο παιδικό θέατρο, τα χρόνια της κρίσης όλοι στρέφονται προς το παιδί γιατί έχει γίνει αυτή η μεταστροφή κατά την άποψή σας ;
Ανέβαιναν και παλαιότερα εξαιρετικές παραστάσεις, από τον Δημήτρη Ποταμίτη, την Ξένια Καλογεροπούλου και το δικό μας θίασο 81 παραστάσεις με ουσία. Δυστυχώς οι δημοσιογράφοι δεν του έδιναν τη σημασία που έπρεπε και δεν το φώτιζαν το παιδικό θέατρο όπως του άξιζε. Αποτέλεσμα αυτού οι ηθοποιοί καριέρας, συγγραφείς, σκηνογράφοι δεν ασχολούνταν ή δεν καταδεχόταν να ασχοληθούν με το παιδικό θέατρο. Αυτό είχε κυριαρχήσει.
Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια που οι ηθοποιοί δουλεύουν σε αρκετές δουλειές παιδικού θεάτρου, άρχισε σιγά-σιγά να απλώνεται και να μην γίνεται να αγνοηθεί. Από την άλλη πλευρά οι ηθοποιοί αντελήφθησαν πως υπάρχουν δουλειές στο παιδικό θέατρο και πως ένας ηθοποιός καριέρας μπορεί να λειτουργήσει όπως σε ένα θέατρο βραδινό, μια παράσταση καλού θεάτρου. Πήρε το θέατρο για παιδιά το δρόμο που του αξίζει. Από την άλλη πλευρά η υπερπληθώρα των παραστάσεων δεν εξασφαλίζει την ποιότητα
- Μοιραστείτε μαζί μας μια ανάμνηση από ένα γεγονός που συνέβη σε κάποια παιδική παράσταση.
Μια σημαντική στιγμή είναι στο «Θίασο 81» και δεν θα το ξεχάσουμε ποτέ. Στην παράσταση του «Καλόκαρδου και τη Ροδιάς» σε διασκευή της Ειρήνης Μάρα που δεν βρίσκεται πλέον στη ζωή, ο Καλοκαρδος αποφάσιζε το μέλλον του και δυο πνεύματα του πρόσφεραν από κάτι. Το ένα πρόσφερε ένα σπαθί για να νικά του εχθρούς, και το άλλο ένα ρόδι, αυτό θα μπορούσε να προσφέρει για να γιατρεύει τις αρρώστιες.
Τα παιδιά αποφάσιζαν τι να διαλέξει. Σε μια παράσταση που τέθηκε το ερώτημα από τον Καλόκαρδο, Νίκο Δαφνή. Ένα παιδί λέει λοιπόν, «να διαλέξεις το ρόδι, μην πάρεις το σπαθί γιατί στον πόλεμο τα παιδιά πεθαίνουν και τα πουλιά φεύγουν». Αυτό έχει τη συνέχεια καθώς το παιδί μεγάλωσε και μας έχει βρει σε μια παράσταση και μάλιστα έχει φέρει και το παιδί του στο θέατρο να μας δει και μας είπε είμαι εγώ εκείνο το παιδί. Αυτό είναι το παιδικό θέατρο και με κάνει να πιστεύω πως κάτι έδωσα σε αυτό.
- Πείτε μας γιατί να έρθει ένας γονιός στις «Ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη» με το παιδί του;
Ένα γονιός πρέπει καταρχήν να παρακολουθεί θέατρο με τα παιδιά του καθώς η τέχνη του θεάτρου είναι ζωντανή τέχνη. Το παιδί έχει άμεση επαφή και μπορεί να συζητάει για το θέαμα που είδε και να γίνει ένας σκεπτόμενος άνθρωπος
Οι γονείς δεν πρέπει να φοβηθούν τον Αριστοφάνη. Έχουμε κρατήσει την ουσία του Αριστοφάνη, καθώς μέσα από την διασκέδαση θα πάρουν μηνύματα και θα δουν ένα θέαμα που αξίζει. Το θέατρο του Ιδρύματος Μείζονος ελληνισμού έχει τη σωστή συνθήκη για να δουν οι γονείς και τα παιδιά μια εξαιρετική παράσταση, τις «Ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη».
