ΑΛΙΚΗ ΔΑΝΕΖΗ KNUTSEN «Συχνά υποτιμούμε τις δυνατότητές και τις ικανότητες των παιδιών»
Η έμπειρη σκηνοθέτις αναμετριέται με τον Σοφοκλή. Ανεβάζει «Οιδίποδα Τύραννο» με 8χρονους πρωταγωνιστές, το απολαμβάνει και θέλει να το επαναλάβει
Συνέντευξη στη Μαρία Τσιλιμιδού
«Αρχαίοι τραγωδοί» ηλικίας 8 ετών; Κι όμως, όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, με την κατάλληλη καθοδήγηση αυτοί οι άγουροι… πρωταγωνιστές μπορούν να μεταφέρουν το δύσκολο και απαιτητικό λόγο της σοφόκλειας τραγωδίας σε συνομήλικα παιδιά και όχι μόνο. Χωρίς τρακ και άγχος, βεντετισμούς ή αγκυλώσεις, λέξεις και συμπεριφορές άγνωστες στα μικρά παιδιά. Αλλά με διάθεση για δημιουργικό παιχνίδι, ενθουσιασμό για την κοινή προσπάθεια, συγκέντρωση (τις περισσότερες φορές) και -κυρίως- μεγάλη προσαρμοστικότητα. Ίσως γιατί η Αλίκη Δανέζη Knutsen τα αντιμετώπισε εξαρχής ισότιμα, ως επαγγελματίες. Για εκείνη, η ευθύνη μιας τέτοιας παράστασης δεν διέφερε σε τίποτα απ’ ό,τι άλλο έχει παρουσιάσει μέχρι στιγμής στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Έστω κι αν έπρεπε να ισορροπήσει ανάμεσα στο διπλό ρόλο της σκηνοθέτιδος και της μαμάς δύο εκ των ηθοποιών, της 8χρονης Φοίβης και του 3χρονου Φίλιππου. Μαθημένη, άλλωστε, να διακρίνει τις προτεραιότητες, καθώς έχει συνεργαστεί επιτυχημένα αρκετές φορές με τον σύζυγό της -τον ηθοποιό Γιάννη Στάνκογλου- με πιο πρόσφατη τον «Καλιγούλα» του Καμύ την άνοιξη στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
«Εμείς, Εμείς» το όνομα της εξαμελούς ομάδας που συγκροτήθηκε, όπως θα μας πει η Αλίκη Δανέζη Knutsen, με πρωτοβουλία ή μάλλον… απαίτηση της κόρης της, της Φοίβης. Μετά από δύο παραστάσεις στις πλατείες Κουμουνδούρου και Εξαρχείων τον Ιούνιο, θα ερμηνεύσουν τον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή, σε μετάφραση Μίνωα Βολανάκη, στο Αίθριο του Μουσείου Μπενάκη στην Πειραιώς, την Παρασκευή 29 Σεπτεμβρίου στις 20.30. Η είσοδος θα είναι δωρεάν.
«Η ιδέα ανήκει αποκλειστικά στη Φοίβη. Ήταν Μάιος του 2016 όταν, τελειώνοντας τότε την Α’ Δημοτικού, παρακολουθούσε τις πρόβες για τον “Οιδίποδα Τύραννο” που σκηνοθετούσα με μαθητές Β’ Λυκείου από την Ιωνίδειο Σχολή, στο πλαίσιο ενός προγράμματος του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Ήταν παρούσα σε όλη τη διαδικασία. Όταν ολοκληρώθηκε με επιτυχία η παράσταση, μου είπε πως θέλει να τη ξαναδεί. Της εξήγησα πως η συγκεκριμένη δουλειά τελείωσε πια, οπότε είχε έτοιμη την εναλλακτική: “Του χρόνου θα σκηνοθετήσεις εμένα και τους φίλους μου στο ίδιο έργο!” ανακοίνωσε χωρίς να μου αφήνει και πολλά περιθώρια επιλογής. Της πρότεινα κάποιο άλλο έργο, λίγο πιο εύκολο, πιο απλό, αλλά η Φοίβη ήταν ανένδοτη. Άρχισα να το σκέφτομαι και πράγματι βρήκα ενδιαφέρουσα πρόκληση να δούμε πώς θα λειτουργήσει μια αρχαία τραγωδία με τόσο μικρά παιδιά.»
«Ο Οιδίποδας Τύραννος είναι ένα εξαιρετικά δεμένο δομικά και αφηγηματικά κείμενο, γεγονός που κάνει πιο εύκολη τη διαδικασία εμπλοκής των παιδιών στην ιστορία, καθώς εμπεριέχει πολλά στοιχεία -γνώριμων σε αυτά- παραμυθιών και ταινιών. Από την άλλη όμως, μιλά για θέματα δύσκολα και σχέσεις περίπλοκες. Ο φόνος, η πατροκτονία, η αιμομιξία, η αυτοκτονία. Η μάνα που είναι και σύζυγος του γιου της, τα παιδιά που είναι και αδέλφια του πατέρα τους… Η προσπάθειά μου, λοιπόν, επικεντρώθηκε στο πώς θα τα κάνω να προσεγγίσουν αυτές τις δυσάρεστες έννοιες -με πολλές από τις οποίες είναι ήδη εξοικειωμένα αλλά με λάθος τρόπο μέσα από τη τηλεόραση και το ίντερνετ- και ν’ αποδώσουν σωστά την ιστορία. Αν επρόκειτο για μία άλλη αρχαία τραγωδία, όπως π.χ. τη Μήδεια, πιθανότατα θα δυσκολευόμουν και δεν είμαι τόσο σίγουρη αν θα το τολμούσα.»
«Συχνά υποτιμούμε τις δυνατότητές και τις ικανότητες των παιδιών. Ξεκινήσαμε συστηματικά να δουλεύουμε τη παράσταση πέρσι τον Σεπτέμβριο και ειλικρινά εντυπωσιάστηκα με το πόσο γρήγορα έμαθαν τα λόγια τους. Η επεξήγηση, βέβαια, της ιστορίας ήταν διαρκής από μέρους μου. Συζητούσαμε πολύ και μετά ήρθε το στήσιμο. Κι ενώ τα ίδια ήταν κάπως πιο χαλαρά, λιγότερο συγκεντρωμένα, όταν την τελευταία εβδομάδα ξεκινήσαμε εντατικές πρόβες, ήρθαν οι φωτιστές, οι ηχολήπτες, εκείνα άλλαξαν. Ό,τι απορροφούσαν επί ένα χρόνο το έκαναν πράξη επί σκηνής. Γιατί κατάλαβαν ότι όλο αυτό θα το δείχναμε στον κόσμο. Και μεταμορφώθηκαν σχεδόν μαγικά σε… επαγγελματίες!»
«Από την πρώτη στιγμή αντιμετώπισα τα παιδιά πολύ σοβαρά. Σαν οποιαδήποτε άλλη παράσταση είχα να σκηνοθετήσω. Το εισέπραξαν και έκαναν το ίδιο. Αν και πάντα είχα στο πίσω μέρος του μυαλού μου τις αντοχές, την υπομονή, το χρόνο που μπορούν να μένουν συγκεντρωμένα. Να φανταστείτε πως ενώ μία ημέρα πριν την πρεμιέρα κάναμε αλλαγές, εκείνα τα συγκράτησαν όλα. Αν το κάνεις αυτό σε επαγγελματίες ηθοποιούς, γίνεται χαμός… Τα παιδιά, όμως, είναι τόσο αγνά, εύπλαστα και ανοιχτά στο να δεχθούν το νέο, το διαφορετικό. Αρκεί να τους κεντρίσει κάτι το ενδιαφέρον. Εκεί, πιστεύω, βρίσκεται το κλειδί. Πρέπει να θέλουν να εμπλακούν νοητικά, συναισθηματικά, σωματικά. Εάν τα ευχαριστεί αυτό που εισπράττουν τότε μπορείς να τα εμπιστευτείς ότι θα αποδώσουν.»
«Σίγουρα είναι πολύ διαφορετική αίσθηση και διαδικασία να σκηνοθετείς πιτσιρίκια. Για μένα ήταν μια εμπειρία πρωτόγνωρη, ανεκτίμητη. Ανοίγει απίστευτες δυνατότητες και ιδέες στο μυαλό σου για το τι θα μπορούσε να γίνει παρακάτω. Αν και ακόμη δεν έχουμε κουβεντιάσει κάτι συγκεκριμένο για το μέλλον, θα ήθελα να συνεχίσουμε ως ομάδα “Εμείς, Εμείς” και με την προσθήκη ενδεχομένως άλλων παιδιών.»
«Η Φοίβη έχει φοβερή δύναμη και διάθεση. Το ήθελε εξαρχής τόσο πολύ που την όρεξη της αυτή τη μετέφερε και στην υπόλοιπη ομάδα, τους φίλους και τους συμμαθητές της. Ως μαμά και κόρη, δεν μπορώ να πω, είχαμε και τις στιγμές μας. Αλλά είναι κάτι που συμβαίνει όταν δουλεύεις με δικούς σου ανθρώπους. Πάντα υπάρχουν κάποια “επιπλέον θέματα” που πρέπει να λύσεις.»
«Μεγαλώνοντας τα παιδιά μέσα σ’ ένα συγκεκριμένο οικογενειακό περιβάλλον, επηρεάζονται. Όχι μόνο γιατί το γνωρίζουν ή τους φαίνεται πιο εύκολο, αλλά γιατί γίνεται βίωμά τους. Δεν μπορώ να πω αν θα ήθελα ή όχι τα παιδιά μας ν’ ακολουθήσουν όταν μεγαλώσουν τα δικά μας βήματα. Αυτό, όμως, που θα ήθελα είναι να τους δώσουμε τη δυνατότητα να δουν και να γνωρίσουν διαφορετικά πράγματα. Να καταλάβουν ότι έχουν άπειρες επιλογές, να ψαχτούν και να καταλήξουν σε αυτό που θα τους ταιριάζει πραγματικά. Εάν θα είναι αυτό με το οποίο ασχολούμαστε εμείς, τότε και εγώ και ο Γιάννης θα το δεχθούμε.»
Περισσότερες πληροφορίες για τον «Οιδίποδα Τύραννο» από την Ομάδα «Εμείς, Εμείς» διαβάστε ΕΔΩ.
