Σοφία Βγενοπούλου: «Το εφηβικό θέατρο είναι ένα κίνημα. Είναι κάτι στο οποίο είσαι ταγμένος ως συνδημιουργός»

Συναντήσαμε την καλλιτεχνική υπεύθυνη του Μικρού Εθνικού, Σοφία Βγενοπούλου στο δαιδαλώδες κτίριο Τσίλλερ και μας μίλησε για τους στόχους όσον αφορά το παιδικό θέατρο καθώς για το όραμά της για την εφηβική σκηνή.

από την Ελίζα Κυρτσόγλου

Παιδοψυχίατρος, σκηνοθέτης, λάτρης του θεάτρου η Σοφία Βγενοπούλου που είναι η ιδρύτρια της ομάδας Grasshopper Youth, μας εξηγεί πως συνδέονται και αλληλοσυμπληρώνονται οι δυο ιδιότητές της:

Πάντα έκανα παράλληλα και το θέατρο και την Ιατρική. Ήμουν ένα παιδί που λάτρευε το θέατρο. Έπαιζα στον ερασιτεχνικό θίασο του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας. Στα 14 είχα αποφασίσει να σπουδάσω Ιατρική και παράλληλα ασχολιόμουν ερασιτεχνικά με το θέατρο. Όταν τελείωσα και πήρα το πτυχίο μου, ζήτησα να πάω στη σχολή υποκριτικής στη Νέα Υόρκη.
Είναι δύο δρόμοι που διασταυρώθηκαν. Δεν μεταπήδησα ποτέ από το ένα στο άλλο. Ούτε άφησα ποτέ το ένα για το άλλο ούτε μέσα μου έχω κάποια προτίμηση για ένα από τα δύο. Είναι και τα δύο αυτό που είμαι, αυτό που κάνω, και θεωρώ πως είναι και τα δύο το ίδιο εργαλείο και το ίδιο πράγμα. Είναι αυτή η περιέργεια για τις ανθρώπινες σχέσεις. Η φοβερή μου ανάγκη και πίστη στον ανθρώπινο ιστό που λειτουργεί όχι μόνο ως μια μορφή επιβίωσης αλλά και απόλαυσης της ζωής. Διότι έτσι μ’ αρέσει να κινούμαι, έτσι μ’ αρέσει να ζω. Πιστεύω στους ανθρώπους, ότι μπορούμε να φτιάξουμε τη ζωή μας μέσα από τη φαντασία μας, μέσα από την επινοητικότητά μας. Όλες οι δεξιότητες που καλλιεργεί το θέατρο στους ανθρώπους είναι δεξιότητες που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα.

Το Μικρό Εθνικό στη ζωή της κ. Βγενοπούλου. Μας εξηγεί πως πήρε την απόφαση να αφιερωθεί σε αυτό το νέο σκοπό:

Με την παρότρυνση του καλλιτεχνικού διευθυντή (κ. Στάθη Λιβαθινού) που μου εξήγησε πως θέλει να χτίσει ένα σύμπαν θεατρικό και μου έκανε πρόταση ότι με χρειάζεται, δεν ήταν καθόλου δύσκολο να πάρω την απόφαση να αναλάβω το Μικρό Εθνικό.

Η εμπειρία να είσαι στο Εθνικό είναι μοναδική. Έχει μια φοβερή παράδοση η παιδική σκηνή, και ανθρώπινο δυναμικό δυνατό. Έχει όραμα το Εθνικό και παράδοση, με αποτέλεσμα να μην είναι δύσκολο να ανέβεις και εσύ στο άλογο και να το υπηρετήσεις. Κι εδώ συναντήθηκε μια προσωπική πορεία που είχε μεγάλη σημασία για μένα με τη βούληση και το όραμα του Στάθη Λιβαθινού και του Θοδωρή Αμπαζή να φτιάξουμε ποιοτικό θέατρο για παιδιά και εφήβους. Να φτιάξουμε θέατρο και να συνδεθούμε με τα σχολεία, με παιδιά που δεν μπορούν να έρθουν αυτά στο θέατρο εύκολα.

 

Το εθνικό είναι μια σίγουρη λύση για τον εκπαιδευτικό και το γονιό που θέλει να επιλέξει μια καλή παράσταση. Πώς εξασφαλίζεται αυτή η ποιότητα ώστε το κοινό να μην απογοητευτεί;

Η δουλειά είναι το κλειδί. Πρέπει να μην υπάρχει στασιμότητα αντίθετα κάθε χρόνο, κάθε μήνα να επιβεβαιώνουμε τη φήμη μας. Σίγουρα θα υπάρξουν λάθη και επιλογές λανθασμένες. Όμως εμείς αυτό που έχουμε να κάνουμε είναι με σκληρή δουλειά να φτάνουμε στο σημείο να μας εμπιστεύονται για τις παραστάσεις που έχουμε και την ποιότητα, όχι γιατί απλά γιατί είμαστε το Εθνικό θέατρο.

Το εφηβικό θέατρο παρουσιάζει ένα κενό, που οφείλεται αυτό;

Η εφηβεία είναι μια εποχή κατά την οποία τα παιδιά φεύγουν από το θέατρο. Αλλά αυτό γίνεται κυρίως γιατί τους δίνουμε πάντα το θέατρο που θέλουμε εμείς και νομίζουμε πως πρέπει να βλέπουν. Πρέπει να αποφασίσουμε τι είναι εφηβικό θέατρο. Εφηβικό θέατρο δεν είναι διασκευές έργων για εφήβους. Το εφηβικό θέατρο περιγράφει το περιεχόμενο, αυτό που αφηγούμαστε, αυτό που βάζουμε πάνω στη σκηνή, και οι πρωταγωνιστές αυτού του δρώμενου είναι έφηβοι. Για μένα αυτό είναι εφηβικό θέατρο, το θέμα να αφορά ένα παιδί 17 χρονών.

Το εφηβικό θέατρο δεν αποδίδει, το κοινό είναι μικρό. Η παραγωγή πρέπει να δεσμευτεί και να έχει πολύ συγκεκριμένη καλλιτεχνική βούληση. Γίνεται ένας   γάμος με το εφηβικό κοινό κι εσένα, τις περισσότερες φορές αυτός ο γάμος δεν είναι πολύ προσοδοφόρος. Tο Εθνικό Θέατρο οφείλει −και αυτή είναι βούληση και η επιθυμία μας− να βρει τη μέση οδό.

Οι καινοτομίες που έχουν εισαχθεί από το Μάϊο του 2017

Έχω ευχαριστηθεί με το πώς κατάφερε και πέρασε η διασκευή της Μόμο (Μίχαελ Έντε) στο κοινό. Ένα έργο που θέτει πολύ σοβαρά ζητήματα για όλη την οικογένεια. Πέρασε πάρα πολύ ωραία στο κοινό το ότι το θέατρο δεν είναι ένα πυροτέχνημα που το βλέπουμε, χειροκροτάμε και μετά από δυο ώρες το έχουμε ξεχάσει. Η θεατρική εμπειρία είναι κάτι για το οποίο χρειάζεται να έχουμε προετοιμαστεί από πριν.

Επίσης, είμαι πολύ χαρούμενη με τον Γαλάζιο Πλανήτη, που είναι ένα πολύ αξιόλογο κείμενο. Αγγίζει την ιστορία της εξάντλησης των πόρων και του περιβάλλοντος. Με το έργο αυτό μπαίνουμε στην εκπαίδευση και αυτό ήταν ένα φοβερό στοίχημα. Το θέατρο πρέπει να πηγαίνει στα παιδιά που δεν μπορούν ποτέ να φτάσουν σε αυτό. Το να μπαίνουμε στην εκπαίδευση και να βοηθάμε τον εκπαιδευτικό να φέρει τη δημιουργικότητα στην τάξη είναι για εμάς τρομερή αποστολή.

Παράλληλα, η συνεργασία με τα Ανοιχτά Σχολεία του Δήμου Αθηναίων με έχει ευχαριστήσει ιδιαίτερα. Πρόκειται για έναν υπέροχο θεσμό με τον οποίο έχουμε πάει σε δύο σχολεία, ένα γυμνάσιο και ένα λύκειο. Κάθε εβδομάδα έχουμε το θεατρικό μας εργαστήριο που έχει ζωντανέψει το σχολείο και τη γειτονιά.

Θεωρώ πολύ σημαντικό το «Θέατρο στα Ελληνικά» που ξεκίνησε τον Ιούλιο με τη συμμετοχή των προσφύγων και αυτήν τη στιγμή χρηματοδοτείται από τη UNICEF με μια ιδιαίτερα μεγάλη χορηγία. Έχουμε τη συμμετοχή 25-30 εφήβων σε μια διαπολιτισμική θεατρική ομάδα που αποτελείται από έφηβους Έλληνες, έφηβους πρόσφυγες ασυνόδευτους και επαγγελματίες του Εθνικού.

 

Τι θα δούμε στο άμεσο μέλλον από το Μικρό Εθνικό

Με τη χρηματοδότηση της UNICEF, στο καινούργιο θέατρο ΡΕΞ θα έχουμε masteclasses για έφηβους πρόσφυγες σε συνεργασία με πολλές δομές φιλοξενίας. Στην Αθήνα έχουμε 87 συμμετοχές και έχουν εμπλακεί και επαγγελματίες του Εθνικού Θεάτρου. Η Αθήνα, η Ελλάδα γενικά, αλλάζει και αυτό είναι το μέλλον. Παρόλο που όλοι προβάλλουμε αντιστάσεις στο καινούργιο, το Εθνικό Θέατρο αγκαλιάζει ένα τέτοιο θέμα για νέους ανθρώπους, των οποίων οι ζωές τώρα ξεκινάνε. Με αυτό τον τρόπο τους βοηθάμε να κινητοποιήσουν το μυαλό τους, την επινοητικότητά τους, τις γέφυρες που χτίζουν με άλλους, για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της ζωής. Το θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό και είμαι ευγνώμων και στην καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου και στη UNICEF.

Με αυτήν τη δουλειά θα εγκαινιαστεί κατά κάποιον τρόπο το concept της εφηβικής σκηνής με μια δουλειά από εφήβους για εφήβους.

Ξεκινώ με μια φράση που είπε ένας μαθητής στα masterclasses: «Είμαι έξι μήνες στην Ελλάδα και αυτή είναι η πιο ευτυχισμένη μου μέρα». Αναπτυξιακά, το να καλλιεργεί ένας άνθρωπος τη φαντασία του και την επινοητικότητά του τον οδηγεί στο να ανακαλύψει ότι μέσα του έχει όλα τα εργαλεία που χρειάζονται για να αντέξει κάποιες στιγμές. Αυτό δεν το λέω εγώ, είναι η βάση μιας ολόκληρης αναπτυξιακής φιλοσοφίας. Η ψυχική ανθεκτικότητα που έχουμε ή δεν έχουμε έχει να κάνει με το πόσο καταλαβαίνουμε ότι μέσα μας κουβαλάμε ένα είδος φαντασίας, την ικανότητα να συνδεόμαστε με άλλους ανθρώπους και να λύνουμε προβλήματα μαζί. Αυτό θέλει να δώσει αυτή η ομάδα. Στην ομάδα αυτή είναι όλοι παιδιά που προσπαθούν να μεγαλώσουν και να βρούνε όση δύναμη χρειάζεται για να το κάνουν καλά.

 

Τα σχέδια  για το την επόμενη θεατρική χρονιά τι περιλαμβάνουν

Από το 2018-2019 θα υπάρχει ρεπερτόριο και το καινούργιο Ρεξ θα γίνει ο ναός αυτού του ρεπερτορίου.

Το ρεπερτόριο θα συμπεριλαμβάνει παραστάσεις για όλες τις ηλικίες. Θα ξεκινήσουμε με παραστάσεις για ηλικίες από τριών χρονών και θα φτάσουμε μέχρι τους εφήβους. Θα έχουμε τρεις παραστάσεις με τις οποίες θα διανύουμε αυτές τις ηλικίες. Επιπλέον, θα συνεχίσουμε με τα εργαστήρια για μωρά από 6 μηνών με τις μαμάδες τους. Αυτά μπορούν να αποτελέσουν τη βάση ώστε πολύ μικρά παιδιά να εξερευνήσουν τις πρώτες τους δραστηριότητες.

 

Το όραμα για το μέλλον του παιδικού και εφηβικού θεάτρου

Θα ήθελα να έχω αφήσει συγκινητικές παραστάσεις που να αποτελούν συγκινητικές αισθητικές εμπειρίες για τα παιδιά. Και το συγκινητικές το εννοώ από την ετυμολογική του ρίζα δηλαδή συν και κινητικές. Να έχουν βγάλει τα παιδιά από την παθητικότητα, και να έχει ανακατωθεί το πράγμα μέσα τους γιατί νομίζω ότι αυτό κάνει το θέατρο πιο πολύ από οτιδήποτε άλλο.

Θα ήθελα να έχουμε μια εγκατεστημένη γέφυρα εκπαίδευσης και θεατρικής παιδείας του όποιου οργανισμού κάθε φορά, καθώς υπάρχει χώρος για όλους εδώ. Υπάρχει χώρος για οργανισμούς, για ομάδες ανεξάρτητες αφού υπάρχει τόση ανάγκη εκεί έξω, και θα ήθελα να λειτουργήσει αυτή η γέφυρα εκπαίδευσης και πολιτισμού.

Θεωρώ πως είναι ένας δρόμος ατέλειωτος που ο επόμενος θα προχωρήσει το έργο. Οι καλλιτέχνες καταθέτουμε το έργο και οφείλουμε να νομίζουμε πως ανοίγουμε ένα δρόμο και αυτό χρειάζεται. Ο επόμενος παίρνει τη σκυτάλη. Οραματίζομαι το βάδισμα σε αυτή την ευθεία.

Λίγα λόγια για το εφηβικό θέατρο

Η εφηβική σκηνή είναι μια σκηνή την οποία συντηρούν και ζωντανεύουν οι ίδιοι οι έφηβοι. Το εφηβικό θέατρο είναι ένα κίνημα. Ταιριάζει ο όρος «κίνημα» περισσότερο από τον όρο «σκηνή». Είναι ένα κίνημα, καθώς είναι κάτι στο οποίο είναι ταγμένος κάποιος ως συνδημιουργός, ως κάποιος που προσφέρει σε αυτό, δεν είναι ένας παθητικός θεατής. Είναι υπέροχο να υπάρχει μια εφηβική σκηνή με επαγγελματίες ηθοποιούς που να μπορούν να ανεβάζουν ζωτικής σημασίας παραστάσεις. Αλλά αν αυτή η σκηνή δεν κάνει διάλογο με τα παιδιά, δεν ανακατεύονται τα πράγματα, κι έτσι δεν γίνεται τίποτε. Το εφηβικό θέατρο είναι πειραματικό, εργαστηριακό. Είναι μια σκηνή για τα παιδιά, με τα παιδιά και από τα ίδια τα παιδιά.